بررسی تنوع ژنتیکی در خزانه ژنی عدس با استفاده از نشانگرهای مولکولی rapd و صفات مورفولوژیک در منطقه بردسیر

تنوع ژنتیکی اساس موفقیت در بهبود کمیت و کیفیت گیاهان زراعی است، شناخت تنوع ژنتیکی و پتانسیل ژنتیکی هر گونه گیاهی در اصلاح نباتات امری لازم و ضروری است. به منظور مطالعه تنوع ژنتیکی ژنوتیپ های عدس متعلق به کلکسیون دانشکده کشاورزی کرج از طریق صفات مورفولوژیکی و مولکولی، در مطالعه مورفولوژی، آزمایشی در مزرعه منطقه بردسیر، در قالب طرح آگمنت با استفاده از 35 ژنوتیپ عدس در سال 1391 اجرا شد. نتایج آمار توصیفی صفات نشان داد که تنوع قابل ملاحظه ای در ارتباط با اکثر صفات مورد ارزیابی وجود دارد.در این بررسی صفات تعداد دانه در بوته، تعداد انشعاب فرعی، تعداد غلاف پر، وزن غلاف پر، وزن خشک برگ و ساقه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت همبستگی معنی داری با عملکرد دانه نشان دادند.نتایج تجزیه مسیر نشان داد که بیشترین اثر مستقیم مثبت به عملکرد دانه مربوط به شاخص برداشت بود. تجزیه عاملی با دوران واریماکس 6 عامل را استخراج نمود که حدود 85.9 درصد از کل تنوع داده ها را توجیه می نمود. تجزیه خوشه ای به روش average linkage همه ژنوتیپ ها را در 3 گروه متفاوت قرار داد. بیشترین تنوع بین کلاستر 2 و 3 مشاهده شد. در مطالعه مولکولی، 30 ژنوتیپ با استفاده از 15 آغازگر rapd مورد ارزیابی قرار گرفتند. 150 باند قابل امتیازدهی ایجاد شد. 143 عدد از آنها چند شکل بود. بیشترین تعداد باند چندشکل (16 باند) متعلق به آغازگر ubc611 و کمترین تعداد باند چندشکل (5 باند) متعلق به آغازگرهای (g، b و j) بودند. و آغازگرهای b و i دارای بیشترین شاخص تنوع (0.42) بودند. تجزیه خوشه ای به روش upgmaباضریب تشابه dice انجام و دندروگرام مربوطه رسم گردید. تجزیه خوشه ای، ژنوتیپ های مورد مطالعه را درتشابه (0.59) به 2 گروه اصلی طبقه بندی نمود. میزان تشابه از 0.89 تا0.44 متغییر بود. بیشترین تشابه (0.89) بین دو ژنوتیپ یونان و شیلی16 و کمترین میزان تشابه (0.44) بین ژنوتیپ های شیلی2 و شیلی 17 مشاهده گردید. ارتباط تعداد 58 نشانگر با حداقل یکی از 18 صفت کمی معنی داربود که آن ها را می توان در انتخاب مقدماتی در برنامه های اصلاحی استفاده نمود. باندهای آگاهی بخش بااستفاده از روش رگرسیون گام به گام ارتباط هریک از 18 صفت کمی و 150 لوکوس بررسی شد. بیشترین تعداد باندهای آگاهی بخش متعلق به صفات ارتفاع و تعداد دانه در غلاف وکمترین مربوط به صفت وزن صد دانه بود. ماتریس تشابه بین داده های مولکولی ومورفولوژی همبستگی مثبت اما غیرمعنی دار وجود داشت. با توجه به نتایج به دست آمده می توان نتیجه گرفت که تنوع ژنتیکی نسبتاٌ بالایی بین ژنوتیپ های عدس وجود دارد و نشانگر مولکولی rapd و صفات مورفولوژیک ابزار مناسبی جهت ارزیابی تنوع ژنتیکی بین ژنوتیپ های عدس می باشد.